Zabytki kultury materialnej
Niezapomniany urok naszego regionu tkwi nie tylko w pięknym i niezdegradowanym środowisku naturalnym. Tworzy go także zorganizowany przez człowieka krajobraz wsi i miasteczek. Zagubione wśród pól samotne wiatraki, drewniane kościółki, cerkwie, wiejskie chałupy, urokliwie położone wśród pól i lasów przydrożne krzyże i kapliczki, otulone zielenią niewielkie dwory, czy wreszcie fragmenty dawnej małomiasteczkowej zabudowy wyznaczają charakter temu zakątkowi Polski.
Zabytki kultury sakralnej
Dawne, drewniane cerkwie unickie w:
Krzyczewie (na skarpie Bugu, dawna cerkiew unicka z pocz. XVI w.),
Rokitnie (cerkiew unicka posiada malowniczą bryłę z błyszczącą czaszą umieszczonej centralnie kopuły) oraz w Bublu, Ortelu Królwskim, Kościeniewiczach, Horbowie, Rozwadówce, Witorożu.
Świątynie te pełnią obecnie rolę kościołów katolickich.
W Kostomłotach – cerkiew z zabytkowym ikonostasem do dziś służy wyznawcom obrządku bizantyjsko – słowiańskiego (Sanktuarium Unitów Podlaskich).
Kościoły, zespoły klasztorne i cerkwie murowane:
Kodeń – dawna cerkiew zamkowa św. Ducha – najstarsza świątynia na terenie Powiatu Bialskiego wybudowana w stylu gotyckim, wzbogacona renesansowym detalem architektonicznym. Renesansowy kościół św. Anny z piękną barokową, rozbudowaną fasadą – Sanktuarium Matki Boskiej Kodeńskiej (de Guadelupe).
Janów Podlaski – barokowy kościół św. Trójcy (od 1818 r. w randze katedry). W podziemiach trumna ze zwłokami Adama Naruszewicza. Klasyczną formę nadano innej świątyni janowskiej – kościołowi św. Jana Chrzciciela. oraz kościołom w Pratulinie (Sanktuarium Męczenników Podlaskich), Neplach, Międzyrzecu Podlaskim – kościół św. Mikołaja. Neogotyckie kościoły w Malowej Górze i Konstantynowie.
Późnobarokowy kościół św. Józefa w Międzyrzecu Podlaskim oraz kościół i klasztor Paulinów w Leśnej Podlaskiej (Sanktuarium MB Leśniańskiej). Cerkwie prawosławne: klasycystyczne w Jabłecznej (wraz z klasztorem i drewnianymi kaplicami), Terespolu, Szóstce, Wisznicach. Szczególnie silnie przesycona duchem wschodniego budownictwa jest bogato zdobiona cerkiew w Sławatyczach.
Cmentarze:
W Bublu Łukowiskach, Gnojnie, Kol. Zastawek i Studziance (mizary tatarskie), cmentarz wojenny w Zaczopkach. Na niektórych cmentarzach obejrzeć można zabytkowe kaplice, drewniane np.: w Pawłowie Starym, Terespolu i murowane np.: w Górkach. Wyróżniają się wśród nich klasycystyczne kaplice w Kodniu i Janowie Podlaskim
Zespoły dworskie i pałacowe
Podlaskie pejzaże, to także ukryte w zieleni parków dwory i pałace. Ich niezaprzeczalny urok tkwi w harmonijnym wpisaniu się w otaczający krajobraz, w doskonałym zespoleniu z przyrodą.
Reprezentacyjny charakter ma klasycystyczna, wzbogacona portykiem kolumnowym fasada pałacu w Cieleśnicy. Wśród okalających go drzew parkowych, nad stawami, ustawiono niewielką oranżerię. Rozległy park otacza także neogotycki pałac w Konstantynowie. Nadal działają towarzyszące obu siedzibom stare gorzelnie, otoczone dawnymi budynkami folwarcznymi. Interesujący architektonicznie dwór, wzniesiony wg projektu Henryka Marconiego w nawiązaniu do epoki włoskiego renesansu znajduje się w Koroszczynie.
Wędrując po nadbużańskim szlaku warto obejrzeć pozostałości zespołu zamkowego w Kodniu wybudowanego w pocz. XVI w. Na ruinach zamku wznosi się dziś współczesny ołtarz polowy, drugi z lat 30 -tych XX w. znajduje się na starym arsenale. Widoczne są ślady fos i wałów. Z drugiej strony osady rozciąga się barokowe założenie pałacowo – parkowe, zwane „Placencją”, z którego najlepiej zachował się park.
W Janowie Podlaskim z dawnego zamku biskupiego pozostały dwie oficyny z pierwszej połowy XVIII w., otoczone parkiem, w którym znajduje się tzw. „Grota Naruszewicza” związana z postacią znanego biskupa i myśliciela. Godny uwagi jest również Dom Rytów z k. XVIII (obecnie galeria autorska Macieja Falkiewicza). Parkiem otoczony jest także zespół stajni sławnej na cały świat „Stadniny Koni Arabskich” w Wygodzie k/Janowa Podlaskiego założonej na pocz. XIX w.
Warto jeszcze wymienić dwory w Ludwinowie, Nosowie, Krzyczewie, Romanowie i Roskoszy oraz pałace w Grabanowie, Horodyszczu, Kozuli, Międzyrzecu Podlaskim.
Stare kościoły, dwory i pałace, rozsiane w nadbużańskiej przestrzeni łąk, pól i osad nie wyczerpują bogatego zasobu pamiątek przeszłości.
W okolicach Terespola obejrzeć można zabytki o odmiennym charakterze – fortyfikacje twierdzy brzeskiej, pochodzące z lat 1832 – 1915. Jest to dobrze zachowany system fortów, dzieł międzyfortowych (baterii – magazynów), dróg rokadowych. Zewnętrzny pierścień umocnień tworzą ziemno – murowane forty w Terespolu, Koroszczynie, Kobylanach, Lebiedziewie i Łobaczewie, które uzupełniają forty znajdujące się obecnie na terenie Białorusi.